έλκηθρο

Μέσο μεταφοράς που χρησιμοποιείται για την κίνηση πάνω στο χιόνι ή στον πάγο. Είναι κατασκευασμένο από ξύλο ή από σίδερο και αποτελείται από δύο πατίνια ενωμένα με τραβέρσες, πάνω στις οποίες είναι τοποθετημένο ένα αμάξωμα ή ένα κάθισμα. Το έ. χρησιμοποιείται στις βόρειες χώρες για τη μεταφορά ατόμων ή υλικών και μπορεί να σύρεται από άλογα, σκύλους ή ταράνδους. Στη Λαπωνία ένας ιδιαίτερος τύπος ε., η σκουνιβέντα, είναι κατασκευασμένο έτσι ώστε να μπορεί να το σπρώχνει άνθρωπος. Σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης τα έ. μεταφέρουν ξυλεία, ακόμα και σε εδάφη που δεν είναι καλυμμένα με χιόνια. Το έ. χρησιμοποιείται επίσης στα χειμερινά σπορ, σε χιονισμένους ή παγωμένους στίβους. Ελαφρότερης κατασκευής, αλλά όχι μικρότερης αντοχής, το έ. για σπορ κυλάει επάνω σε ελαφρώς κεκλιμένες ή απότομες πλαγιές, ωθούμενο προς τα κάτω από το βάρος και από την ολισθηρότητα του εδάφους, με κατεύθυνση που καθορίζεται από τη διαμόρφωση της πίστας. Η χρησιμοποίηση του έ. ως κανονικού μέσου μεταφοράς είναι παλαιότερη από τη χρήση του κάρου. Σχετικά νεότερη είναι, αντίθετα, η χρήση του ως σπορ, η οποία χρονολογείται από τον 16ο αι. στην Ελβετία. Από την Ελβετία το σπορ του έ. διαδόθηκε σε όλο το τόξο των Άλπεων και κυρίως στη Γερμανία, στην Αυστρία και στην Ιταλία. Προς το τέλος του 18ου αι. στη Ρωσία κατασκευάζονταν τεχνητές πίστες με μικρούς λοφίσκους, πάνω στις οποίες κινούνταν τα έ. Έναν αιώνα αργότερα, πάλι στην Ελβετία, οργανώθηκαν οι πρώτοι αγώνες με έ. και από τότε το σπορ αυτό εξελίχθηκε. Σήμερα διεξάγονται αθλήματα με νεότερους τύπους ε. (μπομπ, σκέλετον κλπ.). Στο πιο δημοφιλές από τα αθλήματα με έ., το bobsleigh, είναι μνημειώδης η ιστορία μιας παρέας φίλων από την Τζαμάικα, που αποφάσισαν να συμμετάσχουν στους χειμερινούς Ολυμπιακούς αγώνες του 1988 στο Κάλγκαρι του Καναδά και –ελλείψει χιονιού στην πατρίδα τους– προπονούνταν στους αμμόλοφους των παραλιών. Η ιστορία αυτή έγινε μάλιστα και θέμα κινηματογραφικής ταινίας με τον τίτλο Cool Runnings. Έλκηθρο του 18ου αι. (Μόναχο, Γερμανικό Μουσείο). Ένας Σέρβος βγαίνει βόλτα στους χιονισμένους δρόμους του Βελιγραδίου με έλκηθρο που σύρεται από σκυλιά, τον χειμώνα του 2000 (φωτ. ΑΠΕ). Γερμανίδες αθλήτριες του «bobsleigh», αθλήματος με έλκηθρο των χειμερινών Ολυμπιακών αγώνων (φωτ. ΑΠΕ).

* * *

και έλκυθρο, το (AM ἕλκηθρον)

νεοελλ.

1. αμάξι που κυλά πάνω στο χιόνι ή στον πάγο χωρίς τροχούς

2. τμήμα τού κιλλίβαντα ορισμένων πυροβόλων με τον οποίο συνδέεται σταθερά ο σωλήνας και παλινδρομεί μαζί του κατά τη βολή γλιστρώντας πάνω στην κοιτίδα

αρχ.

1. ό,τι σέρνεται εδώ κι εκεί

2. τμήμα τού αρότρου.